Εξετάζοντας το φιλοσοφικό επιχείρημα «Οι Τυφλοί Άνδρες και ο Ελέφαντας» στη φιλοσοφία της θρησκείας
Προσαρμοσένο από τον David A. Horner
Υπάρχει μια δημοφιλής αναλογία που χρησιμοποιείται για να δείξει ότι όλες οι θρησκείες είναι αξιόπιστοι δρόμοι για να περιγράψουν το Θεό. Καθηγητές θρησκευτικών αγαπούν ιδιαίτερα αυτή τη φιλοσοφική αναλογία, διότι εξισώνουν όλες τις θρησκείες κάνοντάς τες όλες εξίσου “αληθινές” στην περιγραφή τους για το Θεό.
Η αναλογία είναι η εξής: υπάρχουν τέσσερις τυφλοί άνδρες οι οποίοι ανακαλύπτουν έναν ελέφαντα. Δεδομένου ότι οι άνδρες δεν έχουν συναντήσει ποτέ έναν ελέφαντα, τον ψηλαφούν, επιδιώκοντας να κατανοήσουν και να περιγράψουν αυτό το νέο φαινόμενο. Ένας πιάνει την προβοσκίδα και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι ένα φίδι. Ένας άλλος περιεργάζεται ένα από τα πόδια του ελέφαντα και τα περιγράφει σαν ένα δέντρο. Ένας τρίτος βρίσκει την ουρά του ελέφαντα και ανακοινώνει ότι είναι ένα σχοινί. Και ο τέταρτος τυφλός άνδρας, ανακαλύπτοντας την πλευρά του ελέφαντα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι ένας τοίχος.
Ο καθένας μέσα στην τύφλωσή του περιγράφει το ίδιο πράγμα: έναν ελέφαντα. Ακόμη κάθε ένας περιγράφει το ίδιο πράγμα με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο.
Σύμφωνα με πολλούς, αυτό είναι ανάλογο με τις διάφορες θρησκείες του κόσμου – περιγράφουν το ίδιο πράγμα με εντελώς διαφορετικούς τρόπους. Έτσι θα έπρεπε να συμπεράνει κανείς ότι καμία συγκεκριμένη θρησκεία δεν έχει την απόλυτη αλήθεια, αλλά ότι όλες πρέπει να θεωρηθούν ουσιαστικά ότι είναι εξίσου έγκυρες.
Αυτό είναι μια ισχυρή και προκλητική εικόνα και σίγουρα φαίνεται να έχει μέσα της κάποια αλήθεια.
Αν ο Θεός είναι ασύλληπτου μεγέθους και εμείς είμαστε πεπερασμένοι, είναι λογικό να πιστεύουμε ότι κανένας από εμάς δεν μπορεί να συλλάβει πλήρως τη φύση του. Αυτή όμως η φιλοσοφική αναλογία αποδεικνύει την αλήθεια ότι όλες οι θρησκείες οδηγούν στο Θεό; Για να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι το κάνει αυτό, πρέπει να αγνοηθούν πολλά σημεία …
Πρώτον, υπάρχει ένα γεγονός επί του θέματος: ο ελέφαντας. Αυτό που οι τυφλοί άνδρες προσπαθούν να περιγράψουν είναι στην πραγματικότητα ένας ελέφαντας, όχι κάτι άλλο. Έτσι, υπάρχουν πραγματικά ζητήματα που αφορούν το Θεό. “Υπάρχει ο Θεός;” είναι μια ερώτηση, όπως ακριβώς η εξής: “Ήταν ποτέ ο Αβραάμ Λίνκολ πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών;” Εάν ναι, θα είναι αλήθεια είτε κάποιος το πιστεύει είτε όχι και το να το αρνηθεί κανείς, θα ήταν λάθος. Έτσι, ούτε όλες οι απόψεις, είτε αφορούν ελέφαντες είτε τη φύση του Θεού, είναι εξίσου αληθινές.
Δεύτερον, και οι τέσσερεις τυφλοί άνδρες είναι, στην πραγματικότητα, λανθασμένοι. Πρόκειται για έναν ελέφαντα και όχι για έναν τοίχο, ή ένα σχοινί, ή ένα δέντρο, ή ένα φίδι. Οι απόψεις τους δεν είναι εξίσου αληθινές – είναι στην πραγματικότητα εξίσου ψευδείς. Στην καλύτερη περίπτωση, μια τέτοια αναλογία θρησκευτικού πλουραλισμού θα δείξει ότι όλες οι θρησκείες είναι ψευδείς, όχι αληθείς.
Τρίτον και πιο σημαντικό, η φιλοσοφική αναλογία δε λαμβάνει υπόψη οποιαδήποτε ειδική αποκάλυψη. Εάν ένας πέμπτος άνθρωπος θα εμφανιζόταν στη σκηνή, ένας ο οποίος θα μπορούσε να βλέπει (και θα ήταν σε θέση να αποδείξει ότι έχει όραση) και θα περιέγραφε τον ελέφαντα ως έναν ελέφαντα, τότε αυτό θα άλλαζε την αναλογία εντελώς.
Ο Ιησούς Χριστός, μοναδικός μεταξύ όλων των θρησκευτικών ηγετών της ιστορίας, ισχυρίστηκε ότι είναι ένας τέτοιος “πέμπτος άνθρωπος”, μια οριστική αποκάλυψη του Θεού. Πολλοί από τους ανθρώπους που παρακολούθησαν τα θαύματα του Χριστού και τον άκουσαν να μιλάει, προσβλήθηκαν από τις σαφείς διακηρύξεις του για τη θεότητά του. “Αυτός ήταν ο λόγος που επιδίωξαν όλο και περισσότερο να τον σκοτώσουν, επειδή ο ίδιος όχι μόνο παραβίασε το ιουδαϊκό Σάββατο αλλά και ονόμασε Θεό τον Πατέρα του, εξισώνοντας τον εαυτό του με το Θεό”.1
Ο Ιησούς όμως, μας κάλεσε να πιστέψουμε σε αυτόν εάν θέλουμε να ικανοποιήσουμε την αναζήτησή μας για το Θεό … “Είμαι το ψωμί της ζωής· όποιος έρχεται σ’ εμένα δε θα πεινάσει, κι όποιος πιστεύει σ’ εμένα δε θα διψάσει ποτέ.”2
Θέλεις να εξακριβώσεις αν πραγματικά ο Ιησούς είναι αυτός ο “πέμπτος άνθρωπος”; Δες το χαρακτηριστικό άρθρο “Πέρα από την Τυφλή Πίστη”.
(1) Ιωάννης 5:18
(2) Ιωάννης 6:35
